Foto: A. van Stenus – van Basten
Vandaag kreeg ik bijgaande foto toegestuurd van een “bonte kauw” met de vraag: is dit “een beetje albino”? Nee, een beetje albino kan niet. Dat is vergelijkbaar met een beetje zwanger (of een beetje wereldkampioen). Albinisme is een genetisch defect dat het hele dier treft. Een albino ontbeert in het hele lijf het pigment melanine. Door de afwezigheid van dit pigment worden veren en haren wit, en de ogen rood (namelijk geen pigment in de iris). Voor vogels geldt dan ook dat de snavel en poten licht rose worden. Omdat dieren naast melanine ook andere typen kleurstoffen kunnen hebben, is het mogelijk dat die andere kleurstof – verdund – zichtbaar is. Albinisme is absoluut: het hele leven en het hele lijf.
Foto: A. van Stenus – van Basten
Het bonte patroon van deze kauw duiden we aan met leucisme. Deze kleurafwijking wordt veroorzaakt door de afwezigheid van alle kleurstoffen. Leucisme is nooit absoluut (rode ogen komen bij leucisme bijvoorbeeld niet voor), vaak pleksgewijs en kan door de jaren ook toe- of afnemen. Bij zwarte vogels als merel, kraai en kauw valt leucisme erg makkelijk op. Vaak gaat het dan om enkele veren, soms de helft van het verenpak, zelden om alle veren. Er zijn diverse gevallen bekend van geringde vogels die van jaar op jaar gevolgd konden worden. Deze vogels vertonen van jaar op jaar (van rui op rui) vaak veranderende hoeveelheden witte veren.
Leucisme wordt vaak in de stad opgemerkt. Is het een stedelijk fenomeen? Dat is een lastige vraag. In de eerste plaats moet je de waarnemersintensiteit in ogenschouw nemen. Waar veel ogen zijn, wordt veel gezien. Daarnaast, de genoemde soorten zijn wel vogels die in de stad algemeen voorkomen. Bij ringonderzoek aan rietzangvogels kom ik leucisme ook met enige regelmaat tegen. Het gaat dan om soorten als rietzanger en kleine karekiet. De kans dat een dergelijke vogel wordt gezien en als leucist wordt herkend is aanzienlijk kleiner. Het zijn verborgen levende vogels, waarbij de witte veren in het lichtbruine kleed niet zo sterk opvallen.
Net als over albinisme wordt vaak beweerd dat leucisme, dieren kwetsbaar maakt voor predatie. De gedachte is dat een leucist of albino sneller opvalt. Ik geloof daar niet zo in, en wel om twee redenen. Een sperwer ziet een merel ook wel zonder de witte veren. Zo “schutkleurderig “ is een merel nu ook weer niet en ook zonder leucistische merels weet een sperwer zijn maag wel vol te krijgen. Het is zelfs goed denkbaar dat een bont verenpak eerder afschrikt. Het is afwijkend van de norm en kan een predator daardoor in verwarring brengen.
Ton Eggenhuizen
Almere Natuur 
augustus 2, 2014 om 9:00 pm
Gisteren zat er in onze tuin ( in Bunschoten) een groepje mussen, waarvan er 1 de kleur en patroon van een mus had bovenop zijn kopje en rug, verder was hij spierwit. Vandaag van een ons bekende vogelkenner gehoord dat het hier gaat om een mus met leucisme. Hadden we nooit van gehoord, en we hadden niet eerder zo’n vogel gezien. Leuk om te lezen over dit onderwerp!