Een kille ochtendnevel hangt in het Muzenpark van Almere. Joelende schooljeugd en zwijgzame forensen passeren mij. Ik hou mijn tempo in en geef mijn oren de kost. Naast het druk tjilpende en altijd aanwezige groepje mussen hoor ik diverse roodborsten en een tjiftjaf zingen. Een groepje overtrekkende vinken herken ik aan het opgewonden klinkende “tjuup tjuup”. Aan de rand van mijn bereik hoor ik ineens het hoge en scherpe tsieeep-tsieeep van een goudhaan. Tijd om de remmen volledig in te knijpen.
Door de struiken fladderen onrustig heel kleine vogeltjes heen en weer. Lastig tellen, maar de groep moet uit zeker tien dieren bestaan. Klein en groen, met duidelijke vleugelstreepjes, aan de zijkant een egaal koppie en een aan weerszijde zwartbegrensde helder gele kruin. Ik heb het goed gehoord, het zijn goudhanen. Deze kleine insecteneters zijn druk in de weer om de nog aanwezige bladeren te ontdoen van luizen, mijten, vliegjes en ander klein gespuis. Vaak sluiten andere kleine vogeltjes zich aan bij zo’n druk groepje: mezen, andere zangertjes, sijzen. Dit keer niet, alleen goudhanen.
Goudhanen doen misschien een grote vogel vermoeden, maar het zijn juist erg kleine oempeltjes van nog geen zes gram. Vroeger noemden we het goudhaantjes, maar ornithologische taalpuristen zijn tegen verkleinwoorden. De goudhaan is een broedvogel van uitgestrekte naaldbossen, en die paar dennen in het Muzenpark zijn voor de goudhanen nauwelijks interessant. Het zijn dan ook geen lokale broedvogels maar heuse trekvogels.
Het is nauwelijks te bevatten dat deze kleine veerballetjes in staat zijn om grote afstanden af te leggen. Maar uit ringonderzoek weten we dat in de herfst goudhanen uit de Baltische staten en Zuid-Scandinavië ons komen bezoeken. Dat zijn afstanden van 1000-1500 kilometer! Er is zelfs een geringde vogel in Nederland teruggevangen die nabij Tromso in Noorwegen was geringd. Die had (hemelsbreed) inmiddels ruim 2000 kilometers onder de vleugels gehad.
Zo een lange reis is vol met gevaren: slecht weer, roofvogels, onzekere voedselsituaties. Waarom worden deze gevaren getrotseerd? Daarvoor moeten we naar de broedgebieden kijken. De meeste volwassen vogels blijven daar achter, en de spoeling wordt daar in de winter wel behoorlijk dun. Waarschijnlijk is die spoeling genoeg om een deel van de volwassen vogels door de winter te helpen, maar onvoldoende voor de hele populatie. De goudhaan spreidt het risico van uitsterven over de groep van volwassen thuisblijvers en de groep van jonge trekkers. In het voorjaar vliegen de overgebleven jonge vogels weer terug en kunnen dan op zoek gaan naar de opengevallen plaatsen.
Langzaam verdwijnt de groep uit het zicht. Ik stap maar weer op de fiets, voordat een collega míjn opengevallen plaats ingenomen heeft. Flexwerken is óók een struggle for life!
Ton Eggenhuizen
Almere Natuur 
oktober 21, 2014 om 9:43 am
Samen met de Ijsvogel is dit toch wel één van de leukste vogeltjes om te zien. Erg leuk geschreven trouwens!
november 3, 2014 om 10:00 am
Bij dat ‘kleine oempeltjes’ had je me helemaal te pakken 🙂 Wat een geweldig leuk geschreven stuk over deze dappere kleine dodo’s. Maar voor mij, als niet-ornithologisch taalpurist, is het toch echt een goudhaantjetjetje!