Hoe een koe een haas vangt, heb ik ooit van mijn vader geleerd. De koe gaat achter een graspriet zitten en doet het geluid van een wortel na. De vraag hoe een slechtvalk een waterral vangt, lijkt lastiger te beantwoorden. Een slechtvalk is immers een roofvogel die zijn prooi overdag in de open lucht bejaagt en een waterral zie je nagenoeg nooit. Zeker niet overdag hoog overvliegend. Die twee zullen elkaar van nature niet snel tegen komen.
Waterrallen hoor je eerder dan dat je ze ziet. Ze leven in dicht rietland en heel soms kan je ze langs een rietkraag zien scharrelen als ze zich onbespied wanen. De luide roep is echter onmiskenbaar, een krijsend geluid dat wel met een speenvarken wordt vergeleken. In Nederland is de waterral met maximaal 3.500 broedparen niet zo talrijk. In de herfst trekken echter veel grotere aantallen uit het noorden en noordoosten over Nederland. Die trek blijft grotendeels onopgemerkt omdat de vogels ’s nachts vliegen. Alleen als vogels in de herfst opduiken op plekken waar ze in de broedtijd niet zitten, wordt een tipje van de sluier opgetild. Dan kan je waterrallen ineens horen gillen in de rietkragen van de natuurvriendelijke oevers in het Meridiaanpark.
Dan de slechtvalk, deze roofvogel is opgekrabbeld van bijna-uitsterven tot weer een gezonde populatie (in Nederland circa 150 paar). Slechtvalken hebben in de jaren zeventig sterk te lijden gehad van het gebruik van gechloreerde koolwaterstoffen in de landbouw. Deze stoffen hoopten zich via de voedselketen op in het vetweefsel van deze toppredator en dit resulteerde weer in een extreem laag broedsucces. Door de ban op deze “gewasbeschermingsmiddelen” konden de laatste vogels weer een populatie opbouwen en het volgen van onze cultuur deed de rest. Slechtvalken broeden graag op kliffen, maar nemen inmiddels net zo makkelijk genoegen met speciale nestkasten op hoge fabrieken, in hoogspanningsmasten en fabrieksschoorstenen. Slechtvalken zijn luchtjagers. Met een razendsnelle vlucht kunnen ze duiven en andere vogels van gelijke grootte uit de lucht slaan. Maar dit doen ze normaal gesproken alleen overdag.
Groot was de verbazing toen vogelaars op industrieterreinen waterrallen als prooi van slechtvalken vaststelden. Op de vaste rustplaatsen werden in het najaar tientallen restanten van waterrallen gevonden. Aangezien slechtvalken alleen overdag en niet in het riet jagen, en waterrallen alleen ’s nachts overtrekken leek zich hier een puzzel van formaat te openbaren. Toch is het verklaarbaar.
De verlichting van fabrieken en industrieterreinen is zo fel dat een slechtvalk daar ook ’s nachts kan jagen. De jager ziet dan alsmaar heerlijke hapjes langs vliegen en hij zou wel gek zijn als hij daar geen gebruik van maakt. Waterrallen daarentegen zijn van die nachtelijke trekvogels nu niet bepaald de meest wendbare vliegers en met een gewicht van iets meer dan een ons een prima slechtvalkensnack. Bovendien vliegen die vogels niet strak over het gebied, maar raken door de verlichting eerst aangetrokken, vervolgens gedesoriënteerd en zodra ze het gebied weer over zijn, boezemt de donkerte behoorlijk wat angst in. Je kan dat zelf ervaren als je ‘s avonds in een flink verlichte kamer zit en je moet plotseling naar buiten. Die waterral maakt rechtsomkeert! Hij raakt als het ware gevangen in de lichtstraal en kan er alleen maar rondjes vliegen. Bijgelicht door de fabrieksverlichting is de slechtvalk de ultieme cultuurvolger inclusief 24-uurs economie!
Ton Eggenhuizen
Almere Natuur 