Het heerst weer…

november 18, 2014 door almerenatuur 6 reacties

Het kan u nauwelijks zijn ontgaan: besmettelijke vogelgriep breekt weer uit bij enkele pluimveebedrijven in West Europa. Vanzelfsprekend gaan de beschuldigende vingers weer richting trekvogels. In deze blog stel ik de vraag: klopt die beschuldiging aan het adres van de trekvogels? Er is inmiddels een enorme berg aan onderzoek ontstaan naar vogelgriep, maar daarnaast ook nog steeds wetenschappelijke lacunes. Voorlopig moeten we die maar met gezond verstand (hypotheses) opvullen.

Het klinkt zo logisch, overvliegende vogels laten natuurlijk wel eens wat vallen en in vogelpoep kunnen ziekmakers zitten. Bovendien weten we dat diverse virusstammen voorkomen onder wilde vogels (met name watervogels). Daarnaast worden ook dode wilde vogels gevonden die getroffen zijn door griep. Zo werden in 2006 op Rügen (Duitsland) diverse dode zwanen gevonden die bezweken waren aan het virus H5N1. Pas veel later werd bekend dat deze zwanen gefoerageerd hadden op akkers waar (besmette) kippenmest was uitgereden. Die latere nuance verdampte – als zo vaak – in pers en beeldvoering.

Uit recent onderzoek blijkt dat trekvogels een belangrijke rol lijken te spelen in de dynamiek van vogelgriepvirussen in wilde vogels. Ook lijken geïnfecteerde vogels weinig ziektesymptomen en gedragsveranderingen te vertonen. Dit onderzoek werd verricht aan de algemeen voorkomende wilde eend in Nederland. Deze vogels maken twee vogelgrieppieken door per jaar: een kleine piek in de zomer en een grotere in het najaar. De zomerpiek treft jonge eenden, die minder weerstand hebben dan de oudere. De najaarspiek is groter en valt samen met de aankomst van trekvogels, die vaker geïnfecteerd blijken dan niet-trekkende wilde eenden. Daarnaast lijken trekvogels te fungeren als lokale versterkers van de vogelgriepvirussen door het handhaven van de epidemie in het najaar. Als je hier stopt met lezen, is het zonneklaar. De trekvogels hebben schuld. Maar uit het onderzoek blijkt ook dat de trekvogels niet de virussen vanuit verre landen meenemen, maar vermoedelijk ziek worden door hun verhoogde vatbaarheid voor lokale vogelgriepvirussen. Deze wilde vogels dragen de milde variant van het vogelgriepvirus, oftewel laag-pathogene virussen. Hiervan kunnen sommigen zich ontwikkelen tot een schadelijke variant, als ze in pluimvee terechtkomen.

En dan de recente uitbraken in West-Europa. Pluimvee-specialisten van de Europese Commissie wezen weer direct naar trekvogels met de bijzondere verklaring: “de trekvogels zijn op hun winterroute naar het zuiden vermoedelijk in contact geweest met vogels uit Azië. In Japan en Korea komt deze vorm van vogelgriep veel vaker voor”. Het is vooral verbazingwekkend dat dergelijke uitspraken zonder nadenken door de pers als waarheid wordt opgediend. Dit contact tussen de trekbanen is namelijk wel heel erg onwaarschijnlijk. De trekbanen van de Aziatische en Europese vogels komen hier en daar alleen in de wintergebieden bij elkaar. Het is wel een zeer omslachtige (en daardoor onwaarschijnlijke) route als onze trekvogels eerst naar het oosten vliegen, daar oost-Aziatische virusdragers ontmoeten en dan met het virus onder de leden weer terugvliegen naar het westen. En waarom dan alleen besmettingen in West-Europa en niet ergens halverwege deze veronderstelde omzwervingen? Let wel, de Nederlandse uitbraak was in een gesloten stal. Hoe kan trekvogelpoep daar de besmetting veroorzaken?

Onwaarschijnlijk, maar niet onmogelijk. Maar zijn er waarschijnlijker routes te bedenken? Op zoek naar import en export gegevens van pluimveeproducten, kom ik op de site van het CBS. Op deze site blijkt zowel import als export van eieren de laatste jaren enorm te groeien. In 2012 alleen al steeg de import van eieren met 40% en vertegenwoordigde een economische waarde van meer dan 200 miljoen euro. Ook de export van pluimveeproducten staat al jaren in de top van groeiende sectoren. Need I say more? Nog een vraag, hoe kan het dat in wilde vogelpopulaties de virussen zelden van laag-pathogeen naar hoog-pathogeen muteren en binnen de pluimveesector juist zo vaak?

Kortom, trekvogels kunnen (laag-pathogene) virussen dragen en verspreiden. Deze virussen doen ze in West-Europa op. Het is mogelijk dat deze virussen in pluimveebedrijven terecht komen. Er is een kans dat deze laag-pathogene virussen muteren in hoog-pathogene virussen. Het is echter onmogelijk om de trekvogelstroom in te dammen, of we moeten net als in het China van Mao alle vogels in de “Volksrepubliek Europa” pogen te doden. Het is wellicht wél mogelijk om de vatbaarheid van pluimvee te verminderen en de mogelijkheid van mutatie naar hoog-pathogene virussen te beperken. Is het dan niet logisch om te stoppen met het beschuldigende vingertje naar de trekvogels en maximaal in te zetten op het verhogen van welzijn en weerbaarheid van dieren in de pluimveesector. En daarnaast te stoppen met het voortdurend heen-en-weer over de wereld slepen van dieren en hun producten?

Ton Eggenhuizen

Advertentie