In de winterse kale platanen in de straat zijn de twee eksternesten eenvoudig te zien. Rond de nesten is het een drukte van belang. Maar liefst negen eksters vliegen luid krassend rond, vleugelgewapper, staart op en neer slaand. Als ik beter kijk zijn twee vogels het meest actief, die lijken de nesten fel te verdedigen. Is de natuur van slag en is de broedtijd al aangebroken?
Nee, zo een vaart loopt dat nog niet. Maar het is weldegelijk een territoriumdispuut. De straat is het toneel van een zogenaamde Ceremoniele Samenkomst (Ceremonial Gathering), een eufemisme van biologen voor “even lekker rellen”. Eksters zijn het hele jaar territoriaal. Het territorium wordt niet alleen voor en tijdens de broedtijd verdedigd, ook in de winter zien gevestigde eksters andere eksters liever gaan dan komen. Maar hoe beter een territorium (voldoende voedsel, geschikte nestbomen) hoe groter ook de aandrang van nog niet gevestigde jonge eksters om zich daar in te vechten. Uit onderzoek is bekend dat een derde van de territoriumwissels ontstaat doordat één van de gevestigde vogels sterft. Eénderde doordat in het najaar nieuwe vogels vanuit een aanvankelijk klein territorium zich probeert in te wurmen (squizing in) en éénderde via de zogenaamde Ceremoniele Samenkomst.
Wat zich in de straat voltrekt is dus niet zomaar rellen om het rellen, er staat ook wel wat op het spel. Namelijk de kans om in het komend broedseizoen in een goed territorium nageslacht te produceren. Het territorium van een paar eksters meet ongeveer 5 hectare. Als ik die 5 hectare op de kaart uitzet met het betwiste nest in het centrum, kan ik eenvoudig vijf tot tien andere eksternesten vinden die allemaal in de afgelopen jaren door het territoriale paar zijn gebouwd. Die zullen komend jaar niet door andere eksters gebruikt worden. Het zijn stevige bouwwerken en kunnen jaren achtereen in de bomen achter blijven. Nutteloos geworden? Nee, het werkt ook als signaal voor indringers dat hier al een ervaren en sterk paartje eksters aanwezig is.
Vaak wordt het grote aantal eksternesten gezien als teken dat het met de eksterstand uit de hand loopt. Eksters hebben nu eenmaal een slechte naam. Maar die veelheid aan nesten zegt erg weinig over het aantal aanwezige eksters. Hoe meer de eksters met rust worden gelaten, hoe groter de territoria worden (en het aantal daarin gebouwde lege nesten) en hoe kleiner uiteindelijk het aantal eksters! De nesten hebben ook nog een ander onbedoeld effect. Er zijn tal van soorten die de leegstaande woningen kraken zoals torenvalk, boomvalk, ransuil en boommarter.
Ton Eggenhuizen
Almere Natuur 