Agressieve fuut

Zo vredig als de fuut in het muzenpark nu op haar eieren zit, je zou haast denken dat het altijd pais en vree is geweest. De vijver is echter weken strijdtoneel geweest van twee rivaliserende futenparen. Als aan één zijde een paartje met baltsen begon, kwam het andere paartje aanzwemmen om de feestvreugde te verstoren. De laatste meters van de aanval zwom één van de vogels vlak onder het wateroppervlakte. Alleen de boeggolven waren zichtbaar en het was een koud kunstje om daar het themamuziekje van Jaws bij te denken. Vlak vóór het baltsende paartje dook de aanvaller op en volgde een handgemeen (vleugelgemeen?).

Waarschijnlijk zit het verliezende paartje een flink stuk verderop in de stadsgracht op het nest. De vijver in het Muzenpark was met 50 meter in doorsnee kennelijk niet groot genoeg. Het gevecht was niet vanwege een tekort aan nestplaats, vrijwel de hele oever heeft riet, dus “plek plenty”. Het alleenrecht zal dus wel om voedsel gaan. Straks als de eieren uitgekomen zijn, moeten wel meteen een flink aantal hongerige monden gevuld worden, het monopolie betreft dus de visstand in de vijver.

Hoe anders is het op het Gooimeer. Ik sta op het Zilverstrand en in de oksel bij de dijk dobberen meer dan vijftig futen paarsgewijs op het water. In de rietrand, nog geen 200 meter lang, wordt volop gebaltst en wat dieper in het rietland zitten vogels op het nest. Onderlinge conflicten lijken nauwelijks aanwezig. Naar schatting zitten hier vijftig tot zestig paar op elkaars lip. Als je het gedrag vergelijkt met de vijver in het Muzenpark lijken het wel twee volstrekt verschillende vogelsoorten. Vanwaar de weinig agressieve houding op deze plek?

In verhouding is het areaal aan broedplekken beperkt, maar het voedselaanbod is flink groter. Straks als de eieren zijn uitgekomen, gaan de ouders met hun jongen het Gooimeer op. Voor de kust ligt een uitgebreid veld met fonteinkruid en kranswier van een paar vierkante kilometer. Als je daar met de kano overheen vaart, waan je je in een vliegtuig over de Amazone. Een onderwaterwereld met dieper en oppervlakkiger liggende “boomkruinen” waartussen futen op visjes kunnen jagen. Zelfs bij een flink windje is het oppervlakte redelijk rustig door de dempende werking van de planten op golfslag. En niet alleen gewone futen kennen deze plek. Ook dodaars broedt in de rietkraag en de waterplantenvelden zijn in trek bij tientallen geoorde futen en krakeenden.

Ton Eggenhuizen

Advertentie

De subtiele krakeend

Scrollend door de foto’s op mijn mobiel kom ik eind december een plaatje van lieveheersbeestjes tegen. Ik stuur de foto door via twitter en wens mijn volgers al vast een gezond en geweldloos nieuw jaar. Het lieveheersbeestje is immers een krachtig symbool geworden tegen zinloos geweld. Zelfs zo krachtig dat het plaatje inmiddels voor zichzelf spreekt. En wie er nu niet tegen zinloos geweld?

Het zijn typisch van die nieuwjaarsgedachten: gezondheid, geweldloosheid, geluk en vrede. Je wenst het met de grootst mogelijk gemak iedereen toe. Dit overpeinzend loop ik langs het Weerwater in Almere. Verderop dobberen wat meerkoeten en een enkele kuifeend. Net als het zonnetje door de wolken piept loop ik langs een mannetje krakeend. De subtiele tekening van grijs-en-zwarte marmering valt daardoor extra op. En met het licht komen nu alle nuances in het verenpak mooi uit. In weinig lijkt de krakeend op zijn schreeuwerige neef de wilde eend met de metaalgroene kop, de witte halsring, kastanjebruine borst en de zwart met witte staart.

Mijn gedachten gaan weer terug naar die obligate nieuwjaarsgedachten. Zou het niet mooi zijn als we elkaar voor 2017 wat meer nuance en subtiliteit toewensen? Ik heb immers het gevoel dat deze twee aspecten de laatste jaren weinig meer worden gewaardeerd. En als je er even stil bij staat, even het zonnetje erop laat schijnen, blijkt het zo waardevol.

Ik ben bang dat ik de tijdgeest niet mee heb om de krakeend als symbool voor nuance en subtiliteit gelanceerd te krijgen. Toch wens ik alle lezers met de bovenstaande krakeend-foto dat zij minder geconfronteerd worden met geschreeuw, gevloek en hatelijkheid en meer met nuance en subtiliteit.

Ton Eggenhuizen

Krakeend in Flevoland

De voorlopige gegevens van de nieuwe SOVON Vogelatlas zijn duidelijk, in bijna alle atlasblokken (5×5 km) in Flevoland komt de Krakeend als broedvogel voor. In een aantal gebieden lijkt een achteruitgang zichtbaar (Oostvaardersplassen) maar elders zit de soort in de lift.

We zien de Krakeend inderdaad best wel vaak, ook in de steden. Maar wordt er ook (succesvol) gebroed? Ik heb vorig jaar in kleine kring navraag gedaan of iemand ooit krakeenden met kleine of halfwas jongen in de stad heeft gezien. Ik had er nooit bewust op gelet, maar kon het mij in ieder geval niet herinneren. Dit geluid hoorde ik toen ook van anderen. Toevallig zag een vogelmaatje enkele weken later een krakeend met kleine jongen in Lelystad en zelf trof ik een vrouwtje met vijf jongen in het Muzenpark Almere.

De Krakeend is een nauwe verwant van de Wilde eend. Deze laatste is recent als broedvogel flink in aantal achteruit gegaan (30% achteruitgang sinds 1990). De achteruitgang van de Wilde eend vindt vermoedelijk zijn oorsprong in een slechte overleving van de kleine jongen. Onduidelijk is of dit een voedselprobleem is of een andere bedreiging. Jonge eenden eten in de eerste weken voornamelijk insecten en andere ongewervelden. Pas na 2-3 weken schakelen zij over op een vegetarisch menu. De Krakeend lijkt in tegenstelling tot de Wilde eend juist toe te nemen. Maar is de toename een gevolg van lokale productie of zijn het vogels van elders die in Flevoland een nieuw onderkomen zoeken?

Naast voedsel wordt ook geopperd dat gebiedsinrichting (kades met steile oevers) een probleem zou kunnen zijn. Ook Nijlgans wordt genoemd als oorzaak, maar het zou net zo goed een effect kunnen zijn van een betere ecologische kwaliteit van het water met veel roofvissen. Klimaatverandering en jachtdruk zijn ook genoemd. Geen enkele verklaring lijkt afdoende om gelijktijdig de achteruitgang van de wilde eend en de toename van krakeend te verklaren.

Vragen, vragen vragen. Bij deze een oproep om te helpen deze vragen te beantwoorden. Adopteer een stuk wetering of sloot en noteer daar iedere familie wilde eend of krakeend (vrouwtje met jongen). Probeer de families in de opgroeifase te volgen. Op deze wijze is een vinger te krijgen achter het broedsucces en de mechanismen achter de populatieontwikkelingen. Meedoen? Voer al je waarnemingen van eendenfamilies in op waarneming.nl met zo veel mogelijk details.

Ton Eggenhuizen

Natuurlijk Flevoland

Aflevering 3 van Natuurlijk Flevoland gaat over het voeren van vogels in de stad