Hoornaar in Almere

Geel-zwart-geel-zwart, het zijn de kleuren van het gevaar. Een insect met deze kleuren betekent oppassen, hoewel lang niet alle geelzwarte insecten gevaarlijk zijn zoals ik eerder schreef over de zebrarups en de stadsreus. Maar (sociale) wespen, kunnen dat wel zijn. De steek is pijnlijk en kan zelfs flinke allergische reacties geven. En als de wesp in kwestie zo’n drie-en-een-halve centimeter groot is, zit de schrik er wel al snel in.

De angst zit er sinds kort nog méér in door de eerste waarneming van aziatische hoornaar, waar de pers uitgebreid verslag van heeft gedaan. Niet dat de steek erger is, of de wesp agressiever. De aziatische hoornaar wordt gevreesd omdat deze wesp verzot is op honingbijen. Ze kunnen flink huishouden onder bijenvolken en worden dus in de eerste plaats door imkers gevreesd. Hun bijen hebben het de laatste decennia toch al te verduren (mijten, gewasbeschermingsmiddelen) en een nieuwe bedreiging kunnen ze er niet bij hebben.

Angst blijkt een slechte raadgever. De in de pers opgeklopte verhalen maakt mensen bang. Zelfs volstrekt ongevaarlijke zweefvliegen als de stadsreus worden aangezien voor “het monster”. En wellicht hebben veel mensen nog nooit gehoord van de Europese hoornaar, ondanks het feit dat hij best wel algemeen is. Ieder groot zwartgeel insect is dan automatisch de Aziatische hoornaar. Zowel de Europese als de Aziatische hoornaar zijn voor ons minder hinderlijk dan de gewone wesp (of je moet imker zijn, natuurlijk). De gewone wesp komt in nazomer en herfst op zoetigheid af. Dan bezoeken ze ook onze terrassen op zoek naar limonade en ijs. Of je ziet ze in de bakkerstoonbank.

Afgelopen weken kwamen ook meldingen uit Almere van vermeende Aziatische hoornaars. Steeds bleek het om de gewone Europese hoornaar te gaan. Dus geen paniek, hoornaars houden niet zo van zoetigheid. Hun voedsel bestaat uit insecten. In veel gevallen zouden we dus best blij kunnen zijn met deze insectenverdelgers. Ze houden het “wriemelig gevleugelte” enigszins in toom. Dus wees blij met hoornaars (of je moet imker zijn, natuurlijk).

Ton Eggenhuizen

Advertentie

Wespenplaag!

Het is een mooie nazomermiddag. Even verderop op de ligweide wordt een meisje door een wesp gestoken. Haar geschrokken vriendin zegt dat het er dit jaar ook erg veel zijn, “Op de televisie zeiden ze ook al dat er een wespenplaag is”. Als iemand zegt dat er dit jaar veel meer wespen zijn, vraag ik me direct af hoe zo een constatering tot stand komt. Gedegen monitoringonderzoek? Klopt het dat er dit jaar, in vergelijking met voorgaande jaren, werkelijk meer wespen zijn? Of zijn er ook andere factoren die bijdragen aan de wespen-constatering?

In de eerste plaats wordt zo een constatering zelden ondersteund door een goed inventariserend onderzoek. Meestal wordt afgegaan op de herinnering: “zo veel heb ik er de laatste jaren nog nooit gezien”. Dat is natuurlijk geen onomstotelijk bewijs. Wie durft met droge ogen te beweren dat hij nog een gedegen beeld heeft van het aantal wespen dat hij of zij een jaar geleden heeft gezien? Bovendien, die constatering kan door allerlei factoren worden beïnvloed. Om maar een paar te noemen: een wespensteek zal bijdragen aan het idee dat het er veel zijn. Maar ook als het net op een vrije dag lekker warm weer is, is de kans groter dat je wespen ziet. De omstandigheden dragen flink bij aan de kans om wespen te zien. En natuurlijk helpen de media ook. Een item op de TV van een wespenzwerm die een banketbakker in de Lutte teistert gaat makkelijk “viral”. Zo kan één wespennest dat toevallig net naast een bakker in Twente zit via de media iedereen op het idee brengen dat er sprake is van een nationale wespenplaag.

Verder helpt het ook dat wespen altijd wel behoorlijk algemeen zijn. Bovendien hebben we collectief angst voor deze insecten. Dus, je ziet een paar wespen, je vertelt over het TV-item met de Luttense banketbakker, en je toehoorders zullen bij de eerstvolgende wesp het verhaal van de landelijke plaag doorvertellen.

Ik ken maar weinig goed inventariserend wespenonderzoek. Alleen roofvogelonderzoekers als Rob Bijlsma hebben betrouwbare cijfers. Omdat zij de wespendief willen begrijpen, een roofvogel die voor zijn voedsel voor een belangrijk deel afhankelijk is van wespennesten, is ook begrip van de voedselsituatie nodig. Dus zoeken zijn volgens een gestandaardiseerde wijze gebieden af en karteren de wespennesten. Niet zelden worden zij verrast door de media-aandacht voor wespenplagen. Uit hun gegevens blijkt dan helemaal niet dat er dat jaar veel nesten zijn.

Bovendien zijn dat twee verschillende grootheden. Een aantal wespennesten in een bepaald gebied heeft geen één-op-één relatie met de ervaren overlast. Goed terras-weer heeft vermoedelijk een sterkere relatie. Ik ben er nog niet achter waarom we het verhaal van een wespenplaag kennelijk nodig hebben. Willen we onze eigen angst aanwakkeren? Snakken we naar horrorverhalen? Voer voor psychologen. Gelukkig heb ik meer verstand van ecologie…

Ton Eggenhuizen