De Japanse makaak is een intensief bestudeerde apensoort. Veel onderzoek is gedaan naar de hiërarchische structuur van een grote groep makaken op een eiland.
Op een gegeven moment zagen de onderzoekers een vrouwtje gedrag vertonen wat zij nog nooit eerder hadden gezien en wat nog niet in de boeken beschreven stond. Zinvol gedrag, zelfs. Het makaakvrouwtje had uitgevogeld dat fruit wat op het strand lag, in het zeewater kon worden afgespoeld. Ze had geen zand meer in haar bek wat op termijn ook wel minder gebitsslijtage zou opleveren. De onderzoekers waren benieuwd of groepsgenoten het gedrag zouden na-apen. En wie vooral.
Eerst waren het haar eigen kinderen. Dat was vrij logisch. Maar ook niet verwante dieren gingen van lieverlee het fruit eerst afspoelen. Het gedrag verspreide zich steeds sneller. Maar niet iedere aap nam het slimme gedrag over. Op dat moment kwam het uitgebreide onderzoek naar de hiërarchie binnen de apengroep van pas. Het bleek dat alle na-apers een gelijke of lagere positie op de ladder hadden. Dieren hoger op de ladder waren niet geneigd het gedrag over te nemen.
Het na-apen van een dier dat lager op de hiërarchische ladder zit, heeft een risico. Als andere dieren dat zien, kan het als teken van zwakte worden ervaren. Carrièremakers zullen hun kans groot zien om ten koste van de na-aper de ladder te beklimmen. Kopiëren van gedrag van een lager geplaatst dier kan je dus wat treden op die hiërarchie-ladder kosten. Ondanks het feit dat het te kopiëren gedrag profijtelijk was, waren de top-apen niet van zins het te adopteren.
Mensen zijn ook apen. Het wekt dan ook geen verbazing dat het hierboven gedrag soms ook bij mensen is te zien. Maar let wel, wij zijn vooral denkende apen. Echt slimme mensen weten zich aan hun “aap-zijn” meestal wel te onttrekken. De vergelijking met apen gaat gelukkig lang niet altijd op. Ondanks dat, soms schieten mensen dus wel in die apenreflex. En het is voor mensen die het makakenverhaal kennen, zoals nu ook “lezer dezes”, zeer vermakelijk om mensen in die reflex bezig te zien.
Ton Eggenhuizen
Almere Natuur 