“Hoe zit dat dan met onweer? Schrikken vogels daar dan niet van?” Een heel logische vraag die ik onlangs kreeg bij een gesprek over vogels en vuurwerk. In de eerste plaats, het zou vreemd zijn als vogels níet schrikken van de bliksem en donder. Maar er zijn weldegelijk aanzienlijke verschillen en bovenal, met onweer als natuurlijk fenomeen kan je moeilijk het effect van vuurwerk bagatelliseren.
Eerst die verschillen. In de meeste gevallen is het naderend onweer – dat bovendien meestal maar oprukt vanuit één hoek – ook te horen. De plotselinge uitbarsting van geluid en lichtflitsen van het vuurwerk is andere koek. Op veel plekken in Nederland is dat 360 graden rondom, én direct nabij. Vogels voelen weersveranderingen bovendien prima aan. Het luchtdrukverschil, elektrische lading in lucht, het zijn signalen waar vogels gevoelig voor zijn, zelfs over aanzienlijke afstanden. Gierzwaluwen zoeken fronten met regen (en onweer) zelfs op waarbij ze flinke vluchten tot een paar honderd kilometer kunnen maken. Onweer is daarom voor een vogel geen ‘donderslag bij heldere hemel’, maar dat voorvoelen van lichtflitsen en gedonder zit er op 31 december natuurlijk niet in.
Dat brengt ons op een ander verschil. Onweer is nagenoeg beperkt tot het zomerhalfjaar. Volgens het KNMI vindt 95% van onweer plaats in de zomermaanden. Voor natuur is dat een wezenlijk verschil omdat de omstandigheden voor overleving dan aanzienlijk groter zijn. In de winter is Schraalhans immers de keukenmeester. Minder voedsel én kortere daglichtperiode maakt het voedsel zoeken tot een uitdaging van formaat. En energieverlies door onrust, opvliegen, verdreven worden naar marginalere plekken hakt er dan forser in. Uit recent onderzoek blijkt dat het effect van Oudjaarsnacht bij vogels nog anderhalve week lang merkbaar is.
En nog iets, onweer is niet te verbieden, vuurwerk wel. Het is niet het één of het ander, vuurwerk komt er – met haar onnatuurlijke verschijningsvorm – nog eens bovenop.
Ton Eggenhuizen
Almere Natuur 