Inheemse bomen zijn niet alleen goudmijnen het zijn ook galbakken! En de zomereik is galbak bij uitstek! De statige eik in het muzenpark kan daardoor op mijn warme belangstelling rekenen.
Gallen zijn abnormale groeisels die door een gastheerplant worden gevormd als reactie op een galmaker. Er zijn tal van galmakers: galwespen, galmuggen, luizen, vlinders en kevers zijn slechts enkele “daders”. Galmakers zijn doorgaans kieskeurige types. De meeste soorten komen op slechts één enkele plantensoort voor. En daarbinnen hebben ze ook nog een uitgesproken voorkeur voor een specifieke plek. De ene soort galt in de bladknoppen, de andere juist op bloemen. Weer andere soorten zitten op de bovenkant of onderkant van het blad, en ook daarbinnen zijn weer vele verschillen. Een gal op een bladnerf is meestal van een andere soort dan de gal midden op het blad of op de bladrand.
Verreweg de bekendste gal is de (eiken)galappel. Een groene knikker aan de onderkant van het blad. Soms zijn er meerdere gallen op één blad te vinden. De gal ontstaat doordat het wespje Cynips quercusfolii eitjes legt op de onderzijde van het blad. Bij de eileg wordt het bladoppervlak ietwat beschadigd. Daarbij worden stofjes afgezet die vergelijkbaar zijn met de groeihormonen van de eik. De gal is zowel de eetkamer als slaapkamer van de wespenlarve.
Hoe langer ik zoek, hoe meer geheimen de eik prijs geeft. De boom heeft flink wat eikels gevormd, maar lang niet alle eikels zien er natuurlijk uit. Ook misvormde eikels hangen in deze boom. Hier is Andricus quercuscalicis of de knoppergalwesp aan het werk geweest. Deze kleine wesp legt haar eitjes in de rand tussen eikel en eikendopje. Verder tref ik de eikenbuitenlobgalmug, ananasgalwesp, satijnen knoopjesgalwesp en gordelgalwesp aan. En jawel, ook de ramshoorngalwesp (Andricus aries). Aan het eind van de takken steken opzichtige lange hoornvormige uitsteeksels uit.
Die laatste staat te boek als zeldzame soort maar is die status snel aan het verliezen. We kunnen – gezien de zeer herkenbare gal gerust stellen dat de allereerste waarneming in Nederland (2003!) redelijk het moment weerspiegelt waarop de soort hier ook vaste grond onder de voeten kreeg. Sinds die eerste waarneming zijn vondsten bekent uit een brede zone van de duinen, de randstad tot in Twente. De eerste Flevolandse waarneming werd in 2008 gedaan (Almere Haven) en dit jaar is de soort al op vier andere plekken in Almere aangetroffen. Mogelijk is de soort in Flevoland al vele malen algemener dan de vijf Almeerse waarnemingen doen vermoeden. Er zijn immers niet veel mensen die wat langer bij een eik stilstaan. Doe dat ook eens en als je de ramshoorngal ziet,laat het mij weten.
Ton Eggenhuizen
Almere Natuur 