Soms zijn namen voor de “incrowd” gesneden koek, maar kan de buitenwereld daar het voorhoofd over fronsen. Duivelsnaaigaren, platgeslagen sinterklaasmutsjesmos, dodemansduim en het grondelnijntje zijn voor een bioloog heel gewone termen. En zo krijg ik altijd wel een reactie als ik tegen niet-vogelaars zeg dat ik een witgatje heb gezien. Vogelaars daarentegen snappen direct wat ik bedoel.
Het witgatje is een steltloper en familie van de tureluur. Zij broeden in de taigazone van Scandinavië en Rusland. In Nederland is het een redelijk algemene doortrekker (ook zo’n term…) in de periode midden maart – eind april en midden juni – eind augustus. We zien nooit grote groepen van deze steltloper. Groepjes van 10 vogels zijn al een uitzondering. Als een soort dan toch algemeen is, zit hem dat in een brede verspreiding. En dat klopt ook. Witgatjes kan je op vele wateren aantreffen. Een slikrandje langs een sloot is al genoeg.
Buiten de trektijd is de soort in Nederland schaars. Soms overwinteren er witgatjes, maar het favoriete leefgebied moet dan nog wel wat aan voedsel opleveren. Als het echt wintert, vertrekken deze overwinteraars of verkommeren ze. Een enkeling weet dan nog een kwelslootje te vinden waar het water niet dichtvriest. Daar delen ze de karige winterdis dan met waterrallen, ijsvogels en watersnippen. Ook langs de Flevolandse kwelsloten is het witgatje dan te zien. Een bekende plek is bij het Almeerderstrand, maar onlangs had ik ook twee vogels op een kwelslootje bij Urk toen ik voor de SOVON Vogelatlas daar aan het tellen was.
Witgatjes vallen vaak pas op als ze opgeschrikt worden. Als ze opvliegen laten ze een explosief opgewonden “tjoe-wiettweet” horen. Het vliegbeeld bestaat uit een zuiver witte bovenstaart die sterk contrasteert met een verder donker bruingrijze bovenkant. De naam is afgeleid van dit vliegbeeld maar eigenlijk onjuist. De “gat” van het witgatje zit natuurlijk onder de staart. Correcter zou zijn om de vogel witstuit te noemen. Maar dan zou ik deze blog niet hebben geschreven.
Ton Eggenhuizen
Almere Natuur 