Evolutie is, zo leerde ons Charles Darwin, overleving van de best aangepaste. Aangepast (‘best fitted’) aan de omgeving. Dat geldt voor dieren, planten, virussen en zelfs – in overdrachtelijke zin – voor verhalen. Zo hoorde ik onlangs op Radio 2 een nieuwe wending aan een oud en toen al onjuist verhaal, het verhaal van de Limburgse korenwolf.
Dat verhaal is indertijd breed in de media uitgemeten: de korenwolf zou de realisatie van een bedrijventerrein bij Heerlen hebben tegengehouden. Het paste op dat moment goed in het beeld dat de natuurwetgeving toch echt wel was doorgeschoten. Het was – om het zo te zeggen – goed aangepast aan een omgeving van achterdocht. Maar inderdaad, het verhaal klopte niet. De crux was namelijk dat de gemeente haar huiswerk niet had gedaan. Bij het ruimtelijk besluit om het bedrijventerrein mogelijk te maken had men verzuimd het wettelijk verplichte onderzoek te doen naar het vóórkomen van de Korenwolf.
Als ik tegen mensen vertel dat dat verplichte onderzoek uiteindelijk wél is gedaan, dat er vervolgens een bedrijventerrein én een nieuw ingericht korenwolfleefgebied zijn aangelegd, dan zie ik ongeloof in de ogen van mijn toehoorders. “O, dat wist ik niet!”. Maar ja, dat is nuance. En nuance ziet men niet als het uitzicht wordt belemmerd door een stevig portie achterdocht. Zo een genuanceerd verhaal “overleeft” niet.
In een tijd waarin natuurwetgeving nog meer op de tocht staat, lijken de omstandigheden voor het korenwolfverhaal ook te veranderen. En die veranderingen leiden tot een nieuwe stap in de verhaalevolutie. Zo kwam het, dat ik tegen de radio vol ontzetting “NEEEE!!!” schreeuwde. Tot mijn verbijstering hoorde ik namelijk dat het nieuwe verhaal – het ‘narratief’ heet dat tegenwoordig – nu kennelijk is dat de natuurbescherming de korenwolf zélf heeft uitgezet om het bedrijventerrein tegen te houden. Op zich is dat uitzetten wel waar, maar dat gebeurde pas nádat de bouw van het bedrijventerrein alsnog was goedgekeurd. De populatie korenwolven bleek toch kwetsbaar en nieuwe introducties waren noodzakelijk. Ook weer die nuance.
Het is een onjuist idee over de evolutie dat het altijd leidt tot grotere complexiteit, alsof het een eenrichtingsweg is. Alsof evolutie doelgericht is. Dat kan ook voor het korenwolfverhaal gelden. Het is niet noodzakelijk dat er straks een nog heftiger verhaal in de media geslingerd wordt. Omstandigheden kunnen ook weer naar een oud stadium teruggaan, waarna de aanpassingen niet meer nodig zijn en als ballast overboord gegooid kan worden. Er is hoop.
Ton Eggenhuizen
Almere Natuur 